FIAP (Fédération Internationale de l’Art Photographique)

Η FIAP ήταν ένα σχέδιο του Van de Wijer από το Βέλγιο, που έλαβε σάρκα και οστά το 1950, κατά την διάρκεια του συστατικού της συνεδρίου στην Βέρνη (Ελβετία), με εκπροσώπους 10 κρατών. Χρειάστηκαν να περάσουν περισσότερο από 50 χρόνια, ώστε το 2004, στο συνέδριο της Βουδαπέστης να αποκτήσει η FIAP την έδρα της, στο Παρίσι. Η FIAP αποτελεί τον μοναδικό διεθνή φωτογραφικό οργανισμό που είναι αναγνωρισμένος από την ΟΥΝΕΣΚΟ. Σκοπός της είναι η προώθηση της φωτογραφικής τέχνης σε όλες τις μορφές της, ενώ από τους κόλπους της αποκλείονται οποιεσδήποτε μορφές πολιτικής, ιδεολογικής, φυλετικής ή θρησκευτικής φύσεως. Μέλη της FIAP δεν γίνονται φυσικά πρόσωπα, παρά μόνο σωματεία ή ομοσπονδίες φωτογραφικών σωματείων, που αντιπροσωπεύουν αντίστοιχα τα κράτη μέλη, ένα για κάθε κράτος μέλος. Την Ελλάδα εκπροσωπεί βεβαίως η ΕΦΕ. Η συνεργασία και η επικοινωνία μεταξύ της  FIAP και των μελών της γίνεται διαμέσου του εκάστοτε συνδέσμου της (officier de liaison), ενός δηλαδή αξιωματούχου της FIAP.  Σήμερα η FIAP αριθμεί ογδόντα μέλη σε πέντε διαφορετικές ηπείρους και ο αριθμός αυτός βαίνει συνέχεια αυξανόμενος. Επίσημες γλώσσες της FIAP είναι η γαλλική και η αγγλική, ενώ τα επίσημα κείμενα μεταφράζονται επίσης στην γερμανική και την ισπανική. 

Οι δραστηριότητες της FIAP

Από τις δραστηριότητες της FIAP ξεχωρίζουν οι Μπιεννάλε που οργανώνονται κάθε δύο χρόνια, από ένα διαφορετικό κράτος μέλος. Οι Μπιεννάλε διακρίνονται σε Μπιεννάλε φύσεως, ασπρόμαυρης, έγχρωμης, προβαλλόμενης εικόνας και νέων. Από το 2006 οργανώνεται επίσης και το Παγκόσμιο Κύπελλο για επιμέρους φωτογραφικές λέσχες, που δεν αποτελούν μέλη της ΦΙΑΠ. Μία πολύ σημαντική δραστηριότητα της FIAP είναι και η παροχή της αιγίδας της (patronage) στους διεθνείς διαγωνισμούς που διεξάγουν οι επιμέρους φωτογραφικές λέσχες. Η αιγίδα της FIAP σε έναν τέτοιο διαγωνισμό αφ’ενός του προσδίδει κύρος και αφ’ετέρου αυξάνει γεωμετρικά τις συμμετοχές φωτογράφων από άλλες χώρες, αφού δημοσιεύεται στους καταλόγους της και μετρά για την απόκτηση των καλλιτεχνικών τίτλων της FIAP. Τα διακριτικά της FIAP Κάθε μέλος σωματείου που ανήκει στην οικογένεια της FIAP, μπορεί να ζητήσει και να προμηθευτεί την ταυτότητα της FIAP, η οποία τυγχάνει αναγνωρίσεως στα κράτη  μέλη, διευκολύνοντας τον κάτοχό της στο φωτογραφικό έργο του. Μπορεί επίσης να ζητήσει και να φέρει στο πέτο του την κονκάρδα της FIAP, η οποία έχει διαφορετικό χρώμα ανάλογα με το αν ο κάτοχός της έχει ή όχι κάποιον καλλιτεχνικό ή τιμητικό τίτλο. 

Η διοίκηση της FIAP

Η FIAP διοικείται από 9μελές συμβούλιο, το οποίο εκλέγεται ανά διετία στο Συνέδριο των κρατών μελών, που επέχει θέση γενικής συνελεύσεως. Το ΔΣ υποβοηθείται στο έργο του από τις επιμέρους διευθύνσεις, δηλαδή την διεύθυνση συλλογών, την διεύθυνση Μπιεννάλε, την διεύθυνση τίτλων, την διεύθυνση πατρονάζ, την διεύθυνση οπτικοακουστικών και την διεύθυνση νεότητας, αλλά και τις επιτροπές που επιτελούν ένα συγκεκριμένο έργο, όπως η Επιτροπή των σχέσεων με την Ουνέσκο και η Επιτροπή Μάρκετινγκ, στην οποία μετέχει ως τακτικό μέλος και η Ελλάδα.

Tο συνέδριο της FIAP

Το Συνέδριο της FIAP διεξάγεται ανά διετία σε μία διαφορετική χώρα και ασχολείται με θέματα οργανωτικής φύσεως, που ενδιαφέρουν κυρίως την FIAP, όπως τα πεπραγμένα, ο απολογισμός των έργων και δραστηριοτήτων των επιμέρους διευθύνσεων και επιτροπών, ή οι εκλογές του νέου Διοικητικού Συμβουλίου, αλλά και θέματα που αφορούν γενικότερα την προώθηση της φωτογραφίας, όπως συλλογικά σχέδια εκθέσεων ή εκδόσεων υπό την αιγίδα της, ή η έκδοση επίσημων ορισμών, που ενδιαφέρουν χιλιάδες φωτογράφους ανά τον κόσμο, όπως αυτοί για την έννοια της ασπρόμαυρης φωτογραφίας ή της φωτογραφίας φύσεως. Ένας από τους κυριότερους πάντως στόχους των Συνεδρίων είναι η καλλιέργεια των επαφών μεταξύ των επιμέρους συνδέσμων και των υπολοίπων αξιωματούχων της FIAP, με απώτερο σκοπό την διοργάνωση εκθέσεων και προβολών ή την ανταλλαγή φωτογραφικού υλικού ή και φωτογράφων. Η Ελλάδα, η οποία εκπροσωπείται τακτικά στα Συνέδρια της FIAP την τελευταία δεκαετία, έχει ήδη πετύχει σημαντικές επαφές με εκπροσώ- πους άλλων χωρών, με αποτέλεσμα πάμπολλες τέτοιες συμφωνίες για πολιτιστικές ανταλλαγές. Αξιοσημείωτο είναι ότι πέραν των «οικείων» για την Ελλάδα χωρών, με τις οποίες υπήρξαν  στο παρελθόν αξιόλογες και συνεχείς ανταλλαγές, τα Συνέδρια αυτά αποτέλεσαν το έναυσμα για την προσέγγιση μακρινών χωρών, που υπό διαφορετικές προϋποθέσεις δεν θα είχαμε την σχετική δυνατότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Κίνα, η οποία από το 1998 αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους «εταίρους» μας, αφού έχουμε ήδη προβεί σε αρκετές ανταλλαγές εκθέσεων αλλά και τουλάχιστον 5-6 ομαδικές επισκέψεις φωτογράφων από και προς αυτήν. Εκτός όμως από την Κίνα, τα Συνέδρια αυτά υπήρξαν αφορμή για ξεκίνημα νέων ανταλλαγών με χώρες όπως η Ιταλία, η Γαλλία, η Ανδόρρα, η Ιρλανδία, η Σουηδία, η Δανία, η Φινλανδία, η Ουκρανία, η Iαπωνία, η Σιγκαπούρη, η Νέα Ζηλανδία, και άλλες. Οι επαφές αυτές έχουν σκοπό, αφ’ενός να συνεχίσουν την ήδη πετυχημένη συνεργασία μεταξύ των «οικείων» μας χωρών και αφ’ετέρου να αναδείξουν την φωτογραφία των μελών μας σε χώρες όπου είναι άγνωστη αλλά και να φέρουν σε επαφή τα μέλη μας με την φωτογραφική έκφραση χωρών που δεν είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν μέχρι τώρα από κοντά. 

Η κληρονομιά της FIAP

Για την έγκυρη υποβολή υποψηφιότητας κάποιου σε έναν από τους καλλιτεχνικούς τίτλους της FIAP απαιτείται η ταυτόχρονη υποβολή ενός αριθμού διακριθέντων έργων. Τα έργα αυτά παραμένουν στο αρχείο της FIAP, ανεξαρτήτως της απονομής του τίτλου ή όχι, και αποτελούν την πολιτιστική  κληρονομιά της FIAP, η οποία βρίσκεται στο Μουσείο των Ιλισίων στην Λωζάννη, στην έδρα της και στην Διεύθυνση Συλλογών. Τα έργα αυτά αποσκοπούν στο να διασώσουν την ιστορία της καλλιτεχνικής φωτογραφίας και μπορούν υπό προϋποθέσεις να δανείζονται στα κράτη μέλη για προβολές ή εκθέσεις.

Οι τίτλοι της FIAP

Οι τίτλοι που απονέμει η FIAP είναι δύο ειδών : καλλιτεχνικοί και τιμητικοί. Οι καλλιτεχνικοί τίτλοι είναι ο ΑFIAP, ο ΕFIAP, τα επίπεδα EFIAP και ο ΜFIAP. Αν θέλαμε να κάνουμε μία χονδροειδή αντιστοίχιση των τίτλων αυτών με την εκπαίδευση, θα μπορούσαμε να αντιστοιχίσουμε τον τίτλο ΑFIAP με απολυτήριο γυμνασίου, τον τίτλο ΕFIAP με πτυχίο πανεπιστημίου και τον τίτλο ΜFIAP με διδακτορικό. Για την απόκτηση των δύο πρώτων τίτλων απαιτείται η ενεργός συμμετοχή σε διεθνείς διαγωνισμούς υπό την αιγίδα της FIAP, η οποία αποδεικνύεται με αναρτήσεις και βραβεία. Αν κάποιος συνεχίζει να συμμετέχει με επιτυχία σε διεθνείς διαγωνισμούς, υπάρχουν τα επίπεδα EFIAP, όπως το ΕFIAP/bronze, EFIAP/silver, EFIAP/gold και EFIAP/platinum, για την απόκτηση των οποίων απαιτούνται περισσότερες αναρτήσεις αλλά και βραβεία. Τελευταίος και ανώτερος τίτλος είναι ο ΜFIAP, που απονέμεται σε φωτογράφους ΕFIAP, ύστερα από υποβολή μιας συλλογής (portfolio) προς το Διοικητικό Συμβούλιο της FIAP, το οποίο αποφασίζει με απλή πλειοψηφία για την απονομή ή όχι του τίτλου. Διαφορετική περίπτωση είναι οι τιμητικοί τίτλοι, δηλαδή ο ΕSFIAP και ο ΗonΕFIAP, που απονέμονται σε πρόσωπα που για μεγάλο χρονικό διάστημα έχουν προσφέρει αποδεδειγ- μένα τις υπηρεσίες τους προς την FIAP. Για τους τίτλους αυτούς δεν απαιτούνται καλλιτεχνικές διακρίσεις. Οι σύνδεσμοι της FIAP στα επιμέρους κράτη μέλη, κατά κανόνα, έχουν σοβαρές πιθανότητες να τιμηθούν με τον τίτλο ΕSFIAP, ενώ ο επόμενος τίτλος αποτελεί την ύψιστη τιμητική ένδειξη που απονέμεται με ομόφωνη απόφαση του ΔΣ της FIAP σε κατόχους του ΕSFIAP λόγω των ιδιαίτερων υπηρεσιών που έχουν προσφέρει σε αυτήν. Αρκετά διατελέσαντα μέλη του ΔΣ της FIAP έχουν αποκτήσει αυτόν τον τίλο, κάτι άλλωστε αναμενόμενο, όταν επί σειρά ετών πρoσφέρουν αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες και τον χρόνο τους προς την FIAP. Οι υποψηφιότητες για όλους τους τίτλους πρoωθούνται στην FIAP αποκλειστικά μέσω της ΕΦΕ σε ειδικά έντυπα που συμπληρώνουν οι υποψήφιοι, μέλη της ΕΦΕ.

Ορισμοί της FIAP

Ορισμένες φωτογραφικές δραστηριότητες αποτελούν αντικείμενο ποικίλλων ερμηνειών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η έννοια της ασπρόμαυρης φωτογραφίας, ή της φωτογραφίας φύσεως. Τι είναι ασπρόμαυρη φωτογραφία; Μία φωτογραφία στην οποία κυριαρχεί μόνο μία απόχρωση, έστω κυανή ή σέπια, όπως με τους τονιστές, είναι ασπρόμαυρη ή έγχρωμη ; Αντίστοιχα, ένα πορτραίτο τραβηγμένο με ασπρόμαυρο φιλμ, στο οποίο ύστερα από επεξεργασία τα χείλη και μόνο του προσώπου έχουν χρωματιστεί κόκκινα, παραμένει ασπρόμαυρη φωτογραφία ή εντάσσεται πλέον στις έγχρωμες ; Ο προβληματισμός είναι αρκετά έντονος. Παρόμοια προβλήματα παρουσιάστηκαν στο παρελθόν και με τον ορισμό της φωτογραφίας φύσεως. Ένα άγριο ζώο φωτογραφισμένο στο κλουβί ή στον ζωολογικό κήπο είναι φωτογραφία φύσεως ή όχι ; Οι προβληματισμοί αυτοί αποτέλεσαν συχνά πεδίο έριδας, στο πλαίσιο διαγωνισμών. Κατά συνέπεια, ορισμένες φωτογραφίες αποκλείστηκαν εκ των προτέρων για τυπικούς λόγους, διότι κατά τους οργανωτές του διαγωνισμού δεν εντάσσονταν στην αντίστοιχη κατηγορία του ασπρόμαυρου ή της φύσεως. Διόλου παράξενο, οι ίδιες ακριβώς φωτογραφίες όχι μόνο έγιναν αποδεκτές σε άλλους διαγωνισμούς στην ίδια πάντα κατηγορία του ασπρόμαυρου ή του έγχρωμου αλλά και έτυχαν διακρίσεων ή βραβείων. Στο πλαίσιο της δυσκολίας αυτής αλλά και της διαφορετικής προσέγγισης των κατηγοριών του ασπρόμαυρου και της φύσεως, η FIAP αποφάσισε να δώσει τις δικές της κατευθυντήριες γραμμές, οι οποίες πλέον πρέπει να τηρούνται σχολαστικά στους διαγωνισμούς που οργανώνουν τα σωματεία και θέλουν να έχουν την αιγίδα της. 

Α. ορισμός φωτογραφίας φύσεως 

Η φωτογραφία φύσεως περιλαμβάνει ζωντανά ζώα όχι εξημερωμένα και φυτά όχι καλλιεργημένα, μέσα στο φυσικό περιβάλλον τους. Περιλαμβάνει επίσης την γεωλογία και την ποικιλία των φυσικών φαινομένων. Φωτογραφίες κατοικιδίων, ζώων σε κλουβιά ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο περιορισμένων, όπως και φωτογραφίες καλλιεργημένων φυτών είναι κατά συνέπεια απαράδεκτες. Ανθρώπινη παρέμβαση ή παρουσία δεν επιτρέπεται, εκτός από τις περιπτώσεις που το ίδιο το θέμα έχει εξοικειωθεί με το περιβάλλον, όπως αυτό τροποποιήθηκε από τον άνθρωπο ή που το ίδιο το θέμα το απαιτεί. Έτσι, για παράδειγμα, μία φωτογραφία που δείχνει μία οροσειρά και μπροστά φαίνονται καλώδια της ΔΕΗ ή ένας σιτοβολώνας, δεν εμπίπτει στην κατηγορία της φωτογραφίας φύσεως. Αντίθετα μία κουκουβάγια των σιτοβολώνων, που κατ’ανάγκην ζει και τρέφεται σε αυτούς εξακολουθεί να εμπίπτει στην κατηγορία της φωτογραφίας φύσεως, ακόμη κι όταν είναι τραβηγμένη σε έναν τέτοιο σιτοβολώνα, έργο του ανθρώπου. Το ίδιο ισχύει και σε περίπτωση ενός φυσικού φαινομένου, όταν το ίδιο το θέμα το απαιτεί, όπως ένας ανεμοστρόβιλος ή μία παλίρροια. Σε κάθε πάντως περίπτωση, η φωτογραφία πρέπει να έχει τραβηχτεί από τον φωτογράφο, ανεξαρτήτως της μεθόδου, ενώ απαγορεύονται παρεμβάσεις ή επεμβάσεις, εκτός κι αν αυτές περιορίζονται σε στοιχειώδες ρετουσάρισμα και πάντως δεν πρέπει να τροποποιούν το περιεχόμενο της αρχικής σκηνής. Η καλλιτεχνική αξία του έργου, ασφαλώς λαμβάνεται υπ’όψιν, αλλά οπωσδήποτε έρχεται σε δεύτερη μοίρα.   

Β. Ορισμός της ασπρόμαυρης φωτογραφίας - Κατηγορία Μονόχρωμης. 

Κατά την FIAP, κάθε ασπρόμαυρο έργο που έχει τόνους από το βαθύ γκρι – μαύρο έως το πολύ ανοικτό γκρι – άσπρο, με τους ενδιάμεσους τόνους του γκρι θεωρείται μονόχρωμο. Ένα ασπρόμαυρο έργο τονισμένο σε μία και μοναδική απόχρωση – τονιστή παραμένει μονόχρωμο και εντάσσεται στην κατηγορία της μονόχρωμης φωτογραφίας. Ένα τέτοιο έργο μπορεί να αναπαραχθεί ως ασπρόμαυρο σε έναν κατάλογο διαγωνισμού υπό της αιγίδα της FIAP. Αντιθέτως, ένα ασπρόμαυρο έργο, που έχει τονιστεί σε ορισμένο ή ορισμένα σημεία και μόνο ή στο οποίο έχει προστεθεί τοπικά κάποιο άλλο χρώμα, γίνεται έγχρωμο και, σε περίπτωση διαγωνισμού υπό την αιγίδα της FIAP, πρέπει να ενταχθεί στην κατηγορία της εγχρώμου και να δημοσιευθεί ως έγχρωμο στον αντίστοιχο κατάλογο. 

Ι. Λυκούρης, Σύνδεσμος FIAP